Het begin van het einde van omega-3 vetten?
Met de resultaten van de ORIGIN trial, waar veel WCN-centra aan hebben meegedaan, is nu wellicht een einde gekomen aan de saga over het nut van visvetten.
Zeer lange tijd heeft men geloofd dat visvetten preventief werken voor hart- en vaatziekten (HVZ). En dat kwam in eerste instantie door sterftestatistieken bij Inuits (of Eskimo’s zoals we ze vroeger noemden). Wellicht zijn deze sterftestatistieken gekleurd door de dokters die de overlijdensverklaringen invulden, want bij vergelijking van doorgemaakte hartinfarcten op standaard ECG’s in de populatie werd enkele tientallen jaren geleden geen verschil aangetoond tussen de populatie in Groenland ten opzichte van die in Denemarken. En nu is de prevalentie van HVZ onder Inuits zelfs hoog door fors nicotinegebruik en meer voorkomen van overgewicht en daardoor ook DM.
In de loop van de tijd zijn vervolgens veel onderzoeken met visvetten gedaan. Basaal onderzoek beloofde van alles waaronder verbeterde endotheelfunctie, lagere triglyceridewaarden, membraan-stabiliserende invloeden met daardoor minder kans op fatale ritmestoornissen, gunstige invloed op thrombocyten, inflammatie etc etc. En ook klinisch onderzoek beloofde majeure effecten bij patiënten met doorgemaakte infarcten en hartfalenpatiënten. Deze genoemde onderzoeken zijn echter methodologisch niet allemaal even perfect gedaan in een tijd waarin niet iedereen naar de huidige inzichten optimale behandeling had.
Op 11 juni jl. werden op het congres van de American Diabetes Association (ADA) de resultaten van de Origin studie gepresenteerd (thans terug te vinden op de website van NEJM online-first en in deze nieuwsbrief). Het effect van visvetten op HVZ-events blijkt volstrekt neutraal te zijn. Zoals u weet is de ORIGIN trial een trial met two-by-two factorial design in een hoog risico populatie met DM (en patiënten die tegen een DM aanzitten) met daarnaast nog op zijn minst één risicofactor zoals doorgemaakt infarct. Patiënten werden gerandomiseerd naar glargine insuline of niet en los daarvan naar inname van visvetcapsules of placebocapsules gevuld met olijfolie. De follow-up tijd was relatief lang (6.2 jaar gemiddeld) en de compliantie was hoog (aan het eind van de studie gebruikten nog bijna 90% de capsules). Op allerlei eindpunten was het effect van visvetten nihil. Dit geldt niet alleen voor mortaliteit, maar ook op individuele eindpunten zoals hartinfarct, CVA, revascularisatie en ook op sterfte t.g.v. ritmestoornissen. Ook op LDL- en HDL-cholesterolwaarden deed visvetten niets en op triglyceriden had het een verwaarloosbaar effect (0.02 mmol gemiddeld).
Hoe moet men deze resultaten plaatsen tegen de achtergrond van eerdere publicaties van studies? Een recent gedane meta-analyse van echt keurig uitgevoerde gerandomiseerde, dubbelblinde placebogecontroleerde studies met visvetten (Kwak et al Arch Intern Med 2012) laat maximaal een zeer gering effect zien van 0.91 (95%CI, 0.84-0,99). Welnu, de resultaten van de ORIGIN zijn daarmee in lijn. Ik breng u hierbij ook in herinnering dat een ander fraai onderzoek met visvetten van Nederlandse bodem recent is gepubliceerd met evenzo neutrale effecten op HVZ-eindpunten (Alpha Omega trial). Veel WCN-centra deden hier ook aan mee. En dezelfde onderzoeksgroep heeft aangetoond dat gebruik van visvetten niets deed op ventriculaire ritmestoornissen bij ICD-patiënten. Ofschoon er nog een paar grote studies naar de effecten van visvetten lopen, komt het begin van het einde van de saga over de visvetten in zicht. En het zo maar kunnen dat visvetten in het museale rijtje komen van beta-caroteen, vitamine E en foliumzuur. En wat zal het volgende zijn? Vitamine D misschien?
Dr. A.H. Liem
Sint Franciscus Gasthuis, Rotterdam